"Bác ơi, con em vừa ói và không ăn không uống gì được. Bác giúp giùm con em với…".

Đồng hồ điểm 23h19. Bác sĩ Lê Quang Mỹ, khoa Ngoại Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 2 (TPHCM) vừa định chợp mắt sau ngày làm việc mệt nhoài thì thấy màn hình điện thoại nhảy tin nhắn liên tục. Đó là cha của một bé trai quê Bình Thuận, phát hiện não úng thủy 4 năm trước. Với các dấu hiệu nêu trên kèm tình trạng đau đầu, vị bác sĩ lo ngại, nhiều khả năng bé đã bị biến chứng nguy hiểm.

"Đưa đi bệnh viện càng sớm càng tốt…" - bác sĩ Mỹ trả lời vội, báo hiệu cuộc giải cứu "bé đầu bự" bắt đầu.

Chiếc xe tải cất cánh ước mơ bác sĩ

Giữa tháng 2, người cha trên mang bé K. (4 tuổi) từ Bình Thuận vào TPHCM, theo sự hướng dẫn của bác sĩ Lê Quang Mỹ. Qua kiểm tra và chụp X-quang, ekip điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng 2 phát hiện ống dẫn lưu não thất ổ bụng của bệnh nhi bị đứt, một tình trạng hiếm gặp với những trẻ não úng thủy đã từng phẫu thuật. Tại bệnh viện, bé nằm li bì, người đơ, có nhận thức nhưng hầu như chỉ ngủ, nôn ói kéo dài, theo dõi 2 ngày nhưng tình trạng không cải thiện.

Lúc này, các bác sĩ giải thích kỹ càng cho người nhà việc cần thiết phải đặt một ống dẫn lưu thay thế ở vùng bên vùng trái não bệnh nhi. Cuộc mổ khẩn cấp được tiến hành thành công. Hậu phẫu, bé nhanh chóng tỉnh táo, cử động, sinh hoạt lại bình thường và được cho về nhà sau 3 ngày nhập viện, trong niềm hạnh phúc của người cha.

"Nhớ tái khám sau 1 tuần để kiểm tra vết mổ. Nhưng có gì bất thường anh cứ nhắn ngay cho tôi nhé" - vị bác sĩ dặn dò cẩn thận, khi hai cha con bệnh nhân chờ ra bến xe để về quê.

Bác sĩ Lê Quang Mỹ kiểm tra tình trạng của bệnh nhi não úng thủy sau ca phẫu thuật (Ảnh: Hoàng Lê).

Đây chỉ là một trong rất nhiều trường hợp được bác sĩ Lê Quang Mỹ "hội chẩn online", bất cứ khi nào phụ huynh cầu cứu, đa phần gửi đến trong đêm. Những tin nhắn, cuộc gọi với đủ cung bậc cảm xúc, từ hốt hoảng khi con bất ngờ trở triệu chứng xấu đến lo lắng không kham nổi viện phí của lần điều trị sắp tới. Bệnh nhân có điểm chung, là những em bé với chiếc đầu bự biến chứng từ căn bệnh "hiểm" ở não.

Tháng 2/2023 là tròn 9 năm, vị bác sĩ mới 34 tuổi gắn bó với những bệnh nhi đặc biệt nêu trên. Nghe phóng viên hỏi về cơ duyên và động lực theo đuổi con đường này, bác sĩ vui vẻ đáp lời: Có khi, nhờ vào một chiếc xe tải.

Lê Quang Mỹ sinh ra và lớn lên ở mảnh đất cao nguyên Đắk Lắk. Cha mẹ và hầu hết bà con họ hàng đều làm nông, nên chuyện bỏ núi rừng về chốn phồn hoa dường như là điều xa vời với anh ngày còn nhỏ. Nhưng càng lớn, sức học của Mỹ càng tốt. Mọi người thấy Mỹ học giỏi lại hiền lành, lại khuyên anh hãy thử thi vào trường Y, biết đâu sau này có thể chữa bệnh, cứu người.

Vậy là học xong cấp 3, Lê Quang Mỹ quyết định thử sức tại ngôi trường có điểm đầu vào cao chót vót ở Sài Gòn. Nhưng nỗi ám ảnh của chàng trai núi rừng không phải ở con chữ, mà là nỗi ám ảnh… mùi xe.

Biết con trai say tàu xe, lại sợ con một thân một mình đi xa lạ nước lạ cái, người cha quyết định tạm dừng mọi công việc, lái chiếc xe tải mưu sinh hàng ngày chở con từ Đắk Lắk xuống TPHCM đi thi. Còn người mẹ cũng theo xe để lo ăn uống cho cả nhà.

Có sự động viên tinh thần, "nâng khăn sửa túi" từ cha mẹ là nguồn động lực to lớn với người con. Mang tinh thần "thi thử" để biết sức mình tới đâu, Lê Quang Mỹ đậu trường y thật. Chiếc xe tải ngày nào của người cha chở chàng trai núi rừng đỗ đại học lại nhiều lần đưa anh qua bao trở ngại trên giảng đường, vượt một mạch qua 6 năm y đa khoa.

Năm 2014 sau khi tốt nghiệp đại học, bác sĩ Lê Quang Mỹ chọn thi vào Bệnh viện Nhi đồng 2. với suy nghĩ đơn giản vì thích con nít. Rồi anh được chọn vào khoa Ngoại Thần kinh, khi vẫn còn như "tờ giấy trắng". Những lần đầu phụ giúp các phẫu thuật viên chính khâu da, tay chân Lê Quang Mỹ run lẩy bẩy. Mưa dầm thấm lâu, thao tác trong phòng mổ của nam bác sĩ được tinh luyện tốt lên theo thời gian.

Rồi cũng đến ngày để anh được trải nghiệm cảm giác thực hiện cuộc mổ chính đầu tiên. Và đó lại là ca đặt ống dẫn lưu não thất màng bụng, cho trẻ bị não úng thủy.

"Hồi hộp lắm. Trước khi mổ, mình cứ hỏi thăm bệnh nhân liên tục, tra cứu hết hồ sơ bệnh án mà vẫn sợ bệnh nhân không tỉnh, ăn không được, mổ xong không hồi phục. May mắn là mọi thứ cũng suôn sẻ. Ngày thấy bệnh nhân hồi phục, xuất viện trở về nhà, cảm giác vừa nhẹ nhõm, vừa thực sự rất sung sướng và hạnh phúc" - bác sĩ Mỹ kể lại.

Bằng sự cần mẫn ham học hỏi, ít lâu sau, nam bác sĩ tìm được cơ hội đi nước ngoài tu nghiệp. Nhờ vậy, anh có dịp tiếp cận với các kiến thức, kỹ thuật chuyên sâu trong điều trị bệnh lý về Thần kinh ở nhiều nước phát triển, đồng thời cũng nhận thức rõ hơn khao khát tìm đường sống mãnh liệt của các cha mẹ có con bị não úng thủy. Từ lúc nào, anh đã lựa chọn gắn cuộc đời mình với những "bé đầu bự".

Trăn trở mỗi lần bệnh nhân tìm cách rời Việt Nam

Tháng 1/2019, bác sĩ Lê Quang Mỹ từ Hoa Kỳ về nước. Ngay lập tức, anh tiếp nhận một trường hợp đặc biệt. Đó là cậu bé 12 tuổi (quốc tịch Campuchia), bị não úng thủy và lao màng não, đã cầu cứu nhiều bệnh viện ở quê nhà nhưng không có kết quả.

Khi vào Bệnh viện Nhi đồng 2, bệnh nhi xơ xác, không còn chút sức sống. Cha mẹ của bé cũng cạn kiệt niềm tin. Lập tức, bác sĩ Mỹ cố gắng truyền "năng lượng tinh thần" cho người nhà, bằng cách thuyết phục cha mẹ hãy ráng cho con một cơ hội nữa.

"Vì bé và gia đình không biết tiếng Việt nên mỗi lần thăm khám, mình phải vừa nhờ người dịch, vừa phải tra từ trên mạng để giao tiếp với bệnh nhân. Sau lần mổ đầu tiên thành công, đến lần thứ 2, cậu bé bỗng hôn mê. Người nhà bắt đầu hoài nghi, còn mình cũng vô cùng lo lắng. Mãi đến lần mổ thứ 4, bé mới chính thức ổn định sức khỏe" - bác sĩ Mỹ nhớ lại.

Ngày được cho xuất viện về nước, cha mẹ bệnh nhi lại cạn tiền. Bác sĩ Lê Quang Mỹ lại liên hệ phòng Công tác xã hội, tìm cách để hỗ trợ thêm tiền xe, thuốc và dinh dưỡng cho bé. Nhiều người chứng kiến sẽ không quên hình ảnh bệnh nhân được bác sĩ gửi theo mấy chục lon sữa trước khi về, đủ để dùng trong mấy tháng. Sau đó, bác sĩ Mỹ lại phải tìm cách liên lạc để hỗ trợ điều trị từ xa. Và thành quả của anh là đến giờ, bệnh nhân đã phục hồi và sinh hoạt như trẻ bình thường.

Chứng kiến không ít bệnh nhân từ nước bạn sang Việt Nam điều trị và có kết quả khả quan, bác sĩ Lê Quang Mỹ lại càng trăn trở với nghịch lý diễn ra nhiều năm nay, khi một số cha mẹ tìm cách đưa con ra nước ngoài, với suy nghĩ bệnh viện trong nước không thể cứu chữa não úng thủy.

Bác sĩ Mỹ nói, phẫu thuật là phương pháp chính để điều trị não úng thủy. Có 2 cách phẫu thuật cơ bản, là đặt ống dẫn lưu (để kiểm soát áp lực nội sọ, tránh nguy cơ chèn ép não, tổn thương thần kinh) hoặc phẫu thuật nội soi (áp dụng với các trường hợp não úng thủy tắc nghẽn).

Phẫu thuật đặt ống là phương pháp dùng điều trị cho hầu hết trẻ não úng thủy. Bệnh nhi có thể nhanh chóng khỏe và sinh hoạt bình thường, nhưng nhược điểm là phải đặt lại nhiều lần, vì ống sẽ bị tắc sau một thời gian, khiến bé bị nhiễm trùng, thậm chí có thể ảnh hưởng tính mạng nếu không kịp thời phát hiện.

"Câu hỏi thường gặp nhất của các phụ huynh là có cách nào để không phải đặt ống, hoặc đặt ống một lần vĩnh viễn hay không. Nhưng đến nay, y học vẫn dừng lại ở mức đó. Theo tỷ lệ thống kê được, cứ 100 ca đặt ống thì sau một năm, có khoảng 60 ca phải mổ lại" - bác sĩ Mỹ phân tích.

Bệnh nhi não úng thủy phải đối diện với việc phẫu thuật đặt ống dẫn lưu nhiều lần (Ảnh: Hoàng Lê).

Chính vì lý do trên, nhiều phụ huynh tìm cách đưa con đi Singapore điều trị, với hành trang là "lời đồn", niềm tin có thể khỏi bệnh hẳn. Chi phí cho mỗi lần xuất ngoại chữa bệnh này dao động từ 100-200 triệu đồng. Trong khi đó tại Việt Nam, nhiều trường hợp đến khi rời viện là 0 đồng, vì bảo hiểm y tế chi trả hoàn toàn.

"Có những cha mẹ đưa con đi nước ngoài điều trị lần 1 được mạnh thường quân tài trợ, nhưng những lần tiếp theo phải tự lo, đến nỗi phải bán nhà, bán đất, kinh tế suy kiệt nặng nề" - bác sĩ Mỹ chia sẻ.

Cứu tinh của "bé đầu bự"

Trước thực trạng nhận thức của người dân về bệnh não úng thủy vẫn còn hạn chế, bác sĩ Lê Quang Mỹ đau đáu suy nghĩ phải tìm cách hiệu quả nhất, tiếp cận nhanh nhất với phụ huynh ở mọi miền đất nước. Và đó là cơ duyên để tháng 8/2020, một diễn đàn có cái tên thật độc đáo được tạo nên: fanpage "Bác sĩ bé đầu bự".

"Fanpage này có thể không mang lại nhiều lợi ích kinh tế. Nhưng đó là đam mê, đích đến của người hành nghề y như mình, để cung cấp kiến thức và cả niềm tin cho các cha mẹ" - nam bác sĩ tâm sự.

Bác sĩ Lê Quang Mỹ, Bệnh viện Nhi đồng 2 "tư vấn online" cho phụ huynh cách chăm sóc, theo dõi trẻ não úng thủy (Ảnh: Hoàng Lê).

Vậy là từ chỗ tập trung làm chuyên môn và công tác đoàn, hỗ trợ truyền thông sức khỏe tại bệnh viện, bác sĩ Mỹ càng thêm bận rộn khi trở thành người kết nối, giải đáp các vấn đề chăm sóc trẻ não úng thủy. Có nhiều đêm, điện thoại anh liên tục sáng đèn, bởi những tin nhắn cầu cứu, thắc mắc nhiều vấn đề khác nhau, tựu chung là rất lo cho sức khỏe của con, nhưng đã cạn tiền.

"Tiền thì ai không cần, nhưng có những tình huống phải tranh thủ đi. Mình đã chứng kiến 3-4 bé bị tắc ống, không xử lý kịp rất đau lòng. Bởi vậy, mình cứ khuyên cha mẹ tới viện, chi phí tính sau, vì trễ thì không còn cứu được" - bác sĩ Mỹ chia sẻ.

Với tinh thần làm việc "thà lầm còn hơn bỏ sót", nhiều bệnh nhi đã được thầy thuốc trẻ níu tay khỏi cửa tử. Gần nhất, là trường hợp của bé Ph. (3 tuổi, quê Phú Yên), vừa được phẫu thuật đặt ống dẫn lưu lần thứ 3 tại Bệnh viện Nhi đồng 2.

Nhìn con đang ngủ ngon lành, chị P. xúc động chia sẻ, bé chào đời khi mới 26 tuần tuổi. Hậu quả của việc sinh non khiến con bị tụ mủ màng cứng, viêm màng não và đau lòng nhất là biến chứng não úng thủy. Bé đã đặt ống từ khi 1,5 tháng tuổi nhưng sau đó lại tắc ống. Khoảng thời gian này, tinh thần người mẹ chạm đáy.

Sau đó, cơ duyên đưa chị biết và gặp được bác sĩ Lê Quang Mỹ. Nhờ sự tư vấn, giải thích kỹ càng qua từng tin nhắn, người mẹ dần ổn định tâm lý, và đến nay gần như đã vượt qua nỗi sợ.

"Tôi đã từng khóc hết nước mắt, nhưng may mắn gặp được bác sĩ Mỹ. Thông qua bác, tôi đã hiểu rõ về bệnh. Giờ thì tôi tự tin sẽ đi cùng con đến cùng. Mong các cha mẹ cũng đừng buồn phiền gì cả. Hãy cố gắng lo cho con tốt nhất, vì nhiều trẻ não úng thủy vẫn sống và đi đứng được bình thường" - chị P. nhắn nhủ.

Gần 10 năm theo nghiệp níu giữ sự sống cho "bé đầu bự", bác sĩ Lê Quang Mỹ nhận định, hiện tại trình độ chuyên môn điều trị của Việt Nam đã tiệm cận so với thế giới, chính sách thanh toán từ bảo hiểm y tế cũng khá tốt.

Tuy nhiên, hoạt động truyền thông vẫn cần đẩy mạnh hơn, để tiếp cận được càng nhiều người dân càng tốt, nhất là những đồng bào dân tộc thiểu số, khu vực vùng sâu vùng xa. Ngoài ra, vấn đề chăm sóc sau mổ cũng cần được quan tâm. Có những bệnh nhân mổ xong tái khám một lần rồi bỏ điều trị, hoặc không đi tái khám. Đồng thời, vẫn còn tình trạng "bệnh nhân đi tìm bác sĩ", vì khó khăn về nhân lực.

"Nói thật, đến giờ mình vẫn không biết còn bao nhiêu bệnh nhi não úng thủy chưa được điều trị. Có nhiều lúc phụ huynh gọi, nhắn tin liên tục rất bất tiện, nhưng nhìn hoàn cảnh họ quá khó khăn, rất cần đến mình, lại nhủ lòng phải cố gắng. Họ đến tận nơi, gõ tận cửa tìm mình, là vì họ tin mình đó thôi" - nam bác sĩ trải lòng.

Hoàng Lê

https://dantri.com.vn/suc-khoe/nhung-tin-nhan-cau-cuu-luc-nua-dem-va-tran-tro-cua-bac-si-be-dau-bu-20230221164715416.htm