Đây là lần đầu tiên HSX chính thức "lên tiếng" về vấn đề này sau 4 tháng ròng rã hệ thống HSX chật vật vì "nghẽn lệnh", gây thiệt hại cho thị trường và tạo bức xúc trong cộng đồng nhà đầu tư.

4 tháng hệ thống trầy trật vì quá tải, HSX lần đầu tiên lên tiếng (ảnh minh họa: Bloomberg).

HSX bị quá tải, vì đâu?

Tại văn bản này, HSX lý giải cụ thể nguyên nhân của tình trạng quá tải hệ thống trên sàn HSX xảy ra trong thời gian qua.

Theo đó, từ tháng 12/2020, tại một số phiên giao dịch trên HSX đã ghi nhận tình trạng một số công ty chứng khoán (CTCK), đặc biệt là các CTCK có nhiều khách hàng, không gửi lệnh được vào hệ thống giao dịch của HSX trong những phiên giao dịch có thanh khoản lớn.

HSX cho hay, tình trạng này xảy ra khi có sự gia tăng đột biến số lệnh từ các công ty chứng khoán vào Sở. Theo thống kê của HSX, số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán mới và giá trị giao dịch có sự gia tăng đột biến.

Trong top 20 CTCK hàng đầu, có lượng lệnh vào sàn tăng ít nhất là trên 3 lần, bình quân là 5-6 lần, cá biệt có một số công ty có số lệnh vào sàn tăng 13-18 lần. Số lệnh vào sàn nhiều phiên vượt quá năng lực thiết kế của cả hệ thống, gây hiện tượng quá tải hệ thống.

Trong khi đó, hệ thống giao dịch của HSX có công suất thiết kế là 900.000 lệnh, hoạt động theo cơ chế phân bổ đều cho các công ty chứng khoán. Trong đó, hệ thống tự động dành 20% cho lệnh dự phòng, 80% còn lại phân bổ cho công ty chứng khoán theo 2 vòng. Vòng 1, phân bổ đều mỗi công ty khoảng 3.000 lệnh (các công ty chứng khoán đều được chia như nhau, kể cả công ty đã dừng hoạt động). Vòng 2, dung lượng lệnh sẽ được phân bổ dựa theo số lệnh trong quá khứ của từng công ty và toàn thị trường.

HSX cho biết, cách phân bổ này nhằm tối ưu hóa tài nguyên của hệ thống đang vận hành. Việc phân bổ số lượng lệnh dựa trên dữ liệu sử dụng thực tế nhằm ngăn chặn được sự gia tăng đột biến về số lượng lệnh xuất phát từ lỗi hệ thống của một công ty chứng khoán nào đó, có thể gây sập hệ thống của Sở.

"Các nguyên tắc phân bổ lệnh giao dịch là thiết kế và tính năng sẵn có của hệ thống. HSX hiện tại không can thiệp để thay đổi được" - phía HSX cho hay.

Vì sao khi tình trạng quá tải hệ thống xảy ra một số nhà đầu tư vẫn có thể đặt lệnh giao dịch bình thường? Trả lời câu hỏi này, phía HSX giải thích: Với cơ chế phân bổ đều cho mỗi CTCK khoảng 3.000 lệnh ngay từ đầu ngày, do vậy khi xảy ra tình trạng quá tải hệ thống ở một số CTCK lớn, thì tại một số CTCK nhỏ hơn, nhà đầu tư vẫn có thể đặt lệnh giao dịch bình thường do các CTCK này chưa dùng hết số lệnh được phân bổ.

Nâng lô giao dịch lên 100 giúp thanh khoản tăng 15-18%

Về phần giải pháp, theo cập nhật của HSX, hiện tại Sở đã thực hiện việc nâng lô giao dịch từ 10 lên 100 chứng khoán từ ngày 4/1/2021 nhằm giảm bớt số lượng lệnh vào hệ thống. Giải pháp này đã góp phần giảm tải được một phần lệnh vào hệ thống, giúp thanh khoản tăng được 15 - 18% như dự kiến.

Tuy nhiên, sau giải pháp nâng lô lên 100, hiện tượng quá tải hệ thống vẫn chưa xử lý được dứt điểm, nhất là trong các phiên có thanh khoản rất lớn chạm đến mức 15.000 - 16.000 tỷ đồng.

Ngày 3/3/2021, UBCKNN cũng đã có văn bản hướng dẫn HSX, Sở GDCK Hà Nội và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam về việc chuyển giao dịch cổ phiếu niêm yết từ HSX ra Sở GDCK Hà Nội. Theo đó, các doanh nghiệp niêm yết có nguyện vọng chuyển giao dịch cổ phiếu niêm yết từ HSX sang SGDCK Hà Nội sẽ được các đơn vị liên quan hỗ trợ tối đa.

Một nội dung cũng đáng chú ý được HSX đi thẳng vào trả lời đó là tình trạng một số CTCK giao dịch sử dụng robot (giao dịch thuật toán) để đặt lệnh hay CTCK chỉnh sửa hệ thống làm phát sinh các lỗi làm ảnh hưởng đến hệ thống.

HSX cho biết đã báo cáo UBCKNN để họp và nhắc nhở, khuyến cáo các CTCK không được sử dụng giải pháp đặt lệnh qua robot trong giai đoạn này để giảm tải hệ thống. Giải pháp này rất cần ý thức và sự hợp tác của các công ty chứng khoán thành viên.

HSX cũng giám sát quá trình thay đổi hệ thống của CTCK. Trường hợp phát hiện nguy cơ hệ thống của CTCK gây bất ổn cho hệ thống của HSX, các biện pháp ngăn chặn sẽ được áp dụng, bao gồm việc tạm thời ngắt kết nối của CTCK. CTCK muốn thay đổi chức năng hệ thống giao dịch, thay đổi cấu trúc của hệ thống CNTT phục vụ cho giao dịch trực tuyến, thay đổi nhà cung cấp giải pháp, thay đổi địa điểm kết nối giao dịch trực tuyến phải báo cáo và được HSX chấp thuận.

Liên quan đến hoạt động "chuyển ngược sàn", HSX cho biết, đã thực hiện công bố thông tin rộng rãi ra toàn thị trường, cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp niêm yết và doanh nghiệp chuẩn bị niêm yết về cơ chế khuyến khích doanh nghiệp niêm yết tự nguyện chuyển giao dịch cổ phiếu sang HNX. Đây là cơ chế tạm thời nhằm giảm tải cho hệ thống.

HSX cũng cho biết đang phối hợp với FPT triển khai theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Tài chính, UBCKNN để tạo ra một giải pháp giảm tình trạng quá tải hiện nay của HSX. Đây là giải pháp sử dụng phần mềm hệ thống giao dịch đang được sử dụng tại HNX và sẽ triển khai trên nền tảng hạ tầng tại HSX để có thể thay thế hệ thống khớp lệnh của HSX. Giải pháp này giảm thiểu việc tác động, thay đổi đối với hệ thống của các CTCK.

Mục tiêu đặt ra là hệ thống sẽ xử lý được khoảng từ 3 triệu đến 5 triệu lệnh một ngày. Đây là giải pháp tối ưu bởi thời gian triển khai cũng như các rủi ro về góc độ hệ thống.

Theo khảo sát, phân tích và đánh giá của FPT thời gian dự kiến để triển khai hệ thống là khoảng 3 đến 4 tháng.

Mai Chi/Dantri.com.vn

https://dantri.com.vn/kinh-doanh/robot-dat-lenh-chung-khoan-hsx-lam-cach-nao-dep-loan-20210330131309424.htm