Trải qua 75 năm xây dựng và phát triển, hiện nay Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) có đủ 4 loại hình: phát thanh, truyền hình, báo điện tử và báo in. Trong đó phát thanh là chủ đạo gồm 8 kênh: kênh Thời sự (VOV1); kênh Văn hóa Xã hội (VOV2); kênh Âm nhạc (VOV3); kênh Dân tộc (VOV4); kênh Đối ngoại (VOV5); kênh Văn học Nghệ thuật (VOV6); kênh Giao thông; kênh Sức khỏe và An toàn thực phẩm.

Trải qua 75 năm xây dựng và phát triển, hiện nay Đài TNVN có đủ 4 loại hình: phát thanh, truyền hình, báo điện tử và báo in.

Phát sóng mặt đất trên cả 3 băng tần SW, MW và FM, tỉ lệ phủ sóng với cả 3 băng tần nói trên chiếm gần 97% dân số và trên 91% diện tích đất liền và một số khu vực biển đảo Việt Nam, phủ sóng một số khu vực trọng yếu trến thế giới như Châu Á, Châu Phi, Trung Đông, một phần Châu Âu, Trung Mỹ và vùng vịnh Caribe.

Đài TNVN còn phát sóng số tiêu chuẩn DAB+ thử nghiệm tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Song song với phát sóng mặt đất thì Đài TNVN còn phát sóng trên trang báo điện tử VOV.VN, trên các ứng dụng OTT như VTC Now, VOV Media… không giới hạn về địa lý tất cả các chương trình đối nội và đối ngoại. Về sản xuất chương trình thì Đài TNVN đã số hóa và ứng dụng biên tập phi tuyến từ những năm 2000 bằng phần mềm Dalet và Netia. Truyền dẫn tín hiệu Đài TNVN cũng đã đã truyền dẫn tín hiệu số qua vệ  tinh từ trước những năm 2000.

Ngoài Đài TNVN, Việt Nam còn có các đài Phát thanh Truyền hình địa phương của 63 tỉnh thành, mỗi tỉnh thành có 1 kênh phát thanh FM (riêng Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, mỗi nơi có 2 kênh FM), có trên 600 đài truyền thanh cấp huyện và hàng ngàn hệ thống truyền thanh cấp xã phường.

Sự tương tác tốt sẽ tạo nên sự gần gũi và thân thiện giữa thính giả của đài phát thanh với những người làm chương trình…

Cũng chính radio là một phương tiện có tính lan tỏa nhanh, tiện lợi và rẻ tiền, lại không mất phí thuê bao, không bị ngẽn mạng, không bị Fake news… nên vừa qua Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định cho cấp phát thí điểm khoảng 5 vạn radio cho một số đối tượng đặc biệt thuộc 10 tỉnh miền núi khó khăn, giao Ủy ban dân tộc phối hợp với Đài TNVN thực hiện. Sau khi cấp phát sẽ giao các bộ ngành liên quan đánh giá hiệu quả, nếu đạt kết quả tốt sẽ từng bước thay thế việc cấp phát báo in cho đồng bào vùng sâu, vùng xa đã và đang thực hiện từ nhiều năm nay.

Trong giai đoạn hiện nay, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, các loại hình báo chí có sự cạnh tranh vô cùng khốc liệt về nhiều mặt (cạnh tranh về công chúng, về nguồn thu quảng cáo…) và đó là một thách thức lớn với những người làm báo phát thanh. Ở Việt Nam, phát thanh đã và đang là loại hình báo chí quan trọng. Nhất là khi xuất hiện mạng xã hội và các phương tiện thông tin khác trên Internet, với những thông tin đa dạng, đa chiều nhưng thật giả lẫn lộn thì phát thanh truyền thống của Đài TNVN và các đài phát thanh ở các địa phương luôn là lựa chọn của công chúng vì độ tin cậy và tính trung thực của thông tin.

Sự phát triển của công nghệ thông tin và mạng Internet đã mở ra cho phát thanh cơ hội tiếp cận thêm một phân khúc thính giả mới (nghe đài trên máy tính hay các thiết bị di động). Ngoài ra, Internet cũng cho phép thính giả tương tác với nhà Đài một cách đa dạng hơn như qua email, mạng xã hội, fanpage… đã tạo ra các giá trị gia tăng cho phát thanh, làm cho chương trình hấp dẫn hơn và công chúng được nghe những điều mình ưa thích vào bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu chứ không phải chỉ nghe những gì nhà Đài có.

Phát thanh phải nỗ lực tự làm mới mình, tạo ra những chương trình sinh động, thu hút đông đảo thính giả.

Bên cạnh những thách thức thì đây cũng là cơ hội lớn để phát thanh tự làm mới mình, tạo ra được những chương trình sinh động, thu hút đông đảo khán, thính giả, làm cho tác phẩm đến gần với thính giả hơn, chi phí sản xuất chương trình gọn nhẹ hơn, tiết kiệm hơn và đặc biệt là “hot” hơn. Như vậy phát thanh không những sẽ vẫn tồn tại mà còn phát triển đa dạng và phong phú hơn ngay trong môi trường truyền thông đa phương tiện.

Phát thanh trong môi trường truyền thông đa phương tiện cần xác định rõ hai nhóm thính giả là “thính giả đang có” và “thính giả tiềm năng” trung thành với phát thanh truyền thống. Nhóm đối tượng thứ hai chính là những thính giả trẻ sẽ tiếp cận với phát thanh qua web, điện thoại di động, facebook…

Trên cơ sở đó phải xây dựng cơ cấu, nội dung chương trình theo từng khung giờ phát sóng phù hợp với từng nhóm thính giả nói trên. Phát thanh hiện nay không còn là thông tin một chiều, thông tin cưỡng bức nữa mà phát thanh là phải “nói cùng thính giả”, “thính giả cùng lên sóng với nhà đài”. Sự tương tác tốt sẽ tạo nên sự gần gũi và thân thiện giữa thính giả với những người làm chương trình.

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Tổng giám đốc Đài TNVN đã khẳng định: “Phát thanh có thế mạnh riêng và công chúng riêng. Thế mạnh của phát thanh không chỉ ở tin tức nhanh, trực tiếp, đa dạng, mà bằng lời nói, âm nhạc và tiếng động, phát thanh đưa người nghe tới gần hơn với sự kiện và nhân vật, người nghe như được hòa mình, được cảm nhận đầy đủ sự kiện, nhân vật đó”.

Hiện nay, trong bối cảnh tất cả các phương tiện truyền thông như truyền hình, báo điện tử, MXH đều trăm hoa đua nở nhưng phát thanh vẫn đóng vai trò rất quan trọng, phát thanh còn tham gia xử lý các cuộc khủng hoảng đặc biệt, các tình huống khẩn cấp như thiên tai, cháy nổ, tụ tập đám đông…mà các loại hình khác không thể hoặc không tiện lợi bằng.

Trong tương lai, phát thanh trong môi trường đa phương tiện sẽ tiếp tục phát triển vì ngoài những lợi thế vốn có của nó, còn có thêm nhiều lợi thế hơn nữa do công nghệ số, Internet và môi trường đa phương tiện mang lại mà các loại hình truyền thông khác không thể có được.

Để giữ được vị thế của mình, phát thanh cần phát huy lợi thế cạnh tranh, trên cơ sở sản xuất đa phương tiện, truyền dẫn trên đa nền tảng, không ngừng thay đổi nội dung cho phù hợp với nhu cầu của thính giả vì dù bất cứ loại hình truyền thông nào thì “nội dung vẫn luôn là Vua” còn công nghệ chỉ là công cụ và phương tiện.

Trong giai đoạn từ nay đến 2025: Đài TNVN luôn xác định phải đi bằng “hai chân”: Thứ nhất: Tiếp tục mở rộng vùng phủ sóng FM đến tất cả các thành phố, thị xã đông dân cư ở Việt Nam, phủ sóng AM đến các vùng sâu, vùng xa, vùng miền núi, vùng có đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống.

Việt Nam có bờ biển dài 3.260 km với nhiều đảo, đặc biệt là có hai quần đảo lớn là Hoàng Sa và Trường Sa với một vùng rộng lớn trên biển Đông, có vai trò vô cùng quan trọng về các mặt chiến lược, phát triển kinh tế, an ninh, quốc phòng, giao thông hàng hải, hàng ngày có trên 14 triệu ngư dân và các lực lượng chấp pháp làm việc trên biển.

Trong khi đó, ở những khu vực này sóng phát thanh của ta chưa tốt, lại có rất nhiều các đài phát sóng nước ngoài thường xuyên phát sóng với công suất lớn bằng tiếng Việt nhằm xuyên tạc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta nên rất cần phải tằng cường hơn nữa việc phủ sóng AM công suất lớn đến những khu vực này để thông tin, truyên truyền đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, nâng cao kiến thức pháp luật về biển, thông tin giải trí cho ngư dân và đặc biệt là các thông tin cảnh báo khi có bão và gặp các sự cố nguy hiểm trên biển. Đồng thời huy động các tổ chức, cá nhân cấp phát miễn phí radio trực canh (radio có khả năng cảnh báo) cho ngư dân và các lực lượng chấp pháp trên biển.

Thứ hai: Tiếp tục phát triển mạnh các ứng dụng OTT trên nền tảng Internet với đầy đủ các giá trị gia tăng để phục vụ nhóm thính giả sử dụng các thiết bị cầm tay thông minh và phát sóng cho kiều bào ở nước ngoài và bạn bè quốc tế; Từng bước thử nghiệm phát thanh số mặt đất, trước hết là chuẩn DAB+ đang được thử nghiệm tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, sau đó sẽ thử nghiệm chuẩn DRM+ để phủ sóng số mặt đất tầm xa cho các khu vực biên giới, hải đảo. Cùng Bộ Thông tin & Truyền thông trình Chính phủ phê duyệt chuẩn phát thanh số mặt đất tại Việt Nam, và sẽ từng bước thực hiện lộ trình số hóa phát thanh trên phạm vi cả nước.

Tuy nhiên rào cản lớn nhất cho việc số hóa phát sóng phát thanh mặt đất là giá thành máy thu thanh số cao so với thu nhập của đại đa số thính giả Việt Nam và hiện nay Việt nam vẫn là một thị trường đang bị bỏ ngỏ về sản xuất và cung cấp radio vì sản xuất radio lợi nhuận rất thấp nên không thu hút được các nhà đầu tư tham gia vào thì trường này.

Thị trường radio ở Việt Nam hiện nay đều được nhập khẩu trôi nổi, không đảm bảo chất lượng. Tại buổi làm việc của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc với Đài TNVN, sau khi báo cáo những khó khăn và bất cập nói trên, Thủ tướng Chính phủ đã kết luận: (1) Giao Đài TNVN chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng Đề án triển khai lộ trình số hóa các đài phát thanh ở Việt Nam theo qui định; (2) Giao Đài TNVN rà soát, đánh giá nhu cầu thực tế, làm rõ sự cần thiết và tính khả thi, lấy ý kiến các cơ quan liên quan để xây dựng, hoàn thiện Dự án xây dựng xưởng sản xuất radio.

Nếu chúng ta luôn coi thính giả là trọng tâm, luôn hướng về thính giả bằng cả trái tim của người làm báo, với những sự trợ giúp của công nghệ đa phương tiện hiện nay và được sự hỗ trợ của Chính phủ như các kết luận của Thủ tướng tại buổi làm việc với Đài TNVN ngày 19 tháng 2 năm 2020 thì chắc chắn lộ trình số hóa phát thanh ở Việt Nam sẽ đến sớm hơn và phát thanh không những vẫn tồn tại mà còn tiếp tục phát triển mạnh trong kỷ nguyên số, trong môi trường truyền thông đa phương tiện như hiện nay./.

Hiện tại Đài TNVN đã sản xuất thử nghiệm Radio kết hợp giữa Radio truyền thống thu FM với Radio công nghệ mới thu phát thanh số mặt đất DAB+ và Radio Internet. Loại Radio này tích hợp được tất cả các giá trị gia tăng trong thời kỳ đa phương tiện: nghe âm thanh, ảnh tĩnh, ảnh động, đồ họa, văn bản, hướng dẫn giao thông.

Th.S Vũ Hải Quang-Phó TGĐ Đài Tiếng nói Việt Nam

https://vov.vn/xa-hoi/phat-thanh-trong-moi-truong-truyen-thong-da-phuong-tien-1062283.vov